2015年8月31日 星期一

bûn-giân-bûn

有kóa 網友teh 傳 chit 款 ê文章
--------------------------------------
原文出tī:陳穎青觀點:文言文與古典世界是台灣最珍貴的文化遺產,別毀了它
------------

koh 引出內文講,文言文是lán 台灣 資產ê一部分, koh ē-sái 加強lán  ê 團結一體!
-----以下 小的的看法----------------------
文言文是資產就是資產,何必tio̍h強調? hō͘人反感, beh 棄sak,也是i ka-kī 自招!

世界各古文明lóng mā是 人類資產,ná m̄ 揀 拉丁文化, 美洲文化出來講;khah óa-ê Lán chai Formosa ê 原民文化?
為何獨講he 支那文化ê 物件?
事實tio̍h是因為i 早tio̍h 過時無合時代需求ah, 已經漸漸 hō͘人淘汰ah,
hiah-ê  以文言文[choán-chia̍h] ê 既得利益者 in感受tio̍h 失去地位, 名利ê內心不安ah, che tio̍h是in ê 恐惶症!
Tio̍h 親像 tī台灣文學中文界, thiau故意kā 台語文的史實抹除kāng款,
In tio̍h是beh霸tiâu chit ê 語言文化大權,統治、詮釋、發聲與再生產lóng 是in ê!
Chit-má  hit tīn人心內充滿恐慌感,所以出來開記者會,kā少年人罵kah 無chi̍t tè tio̍h,ka-kī koh 硬死鎮佔haih-ê 好位與名聲!
70% 文言文教育已經造成lán  90%[pháng koh-khah koân] 台灣人 失去語言能力!
Koh beh siàu-siūⁿ kā 文言文 討tio̍h siáⁿ-mih 好處?
Koh再講, chiah-ê 古文化,lán ê 取捨當然是 i 內容ê價值觀 kám m̄是?
該淘汰 tio̍h 該放手!
Ah hiah-ê 所謂ê文言文 到底 傳播了甚麼價值觀?深思吧!
-------------------------------------------------------------------------
幹!只會 四維八德!
--------------------------------------------------------------

有 幾ê階層ê問題通討論:
1. 汝講 chia-ê kap in 講 ê 文言文 kám ū 關係
2. 眾人捷用ê 語詞, kám tio̍h 教 文言文, chiah 會曉?
3. 正確 語源 是 siáⁿ-mih意思?
4. 古 "漢語" 是 siáⁿ-mih 意思? 孔子的語言 kám 是 漢語?

chúi-bīn téng chhut chúi-chu

昨昏lán, 看--tio̍h chit ê sim-sek ê 現象: 雨 chi̍t chūn 粗 chi̍t chūn leh, tiám-á-ka 路 無平 lap 窩ê 所在 tio̍h ē chi̍t phiàn積水。

雨 koh 直直落, 大大細細, 長長短短, 總m̄ 歇。 Lán 牽 台灣犬--烏麻 出去, 行kàu 路口, tú--tio̍h chit chhok, àⁿ 頭細膩, soah 看tio̍h che, tī chit phiàn 水 水面頂chi̍t 粒chi̍t粒 ê 水珠 浮 leh liu 來liu 去, 古錐 也水, ta̍k 粒 lóng 清氣 圓圓通光, 看--起來金滑金滑, 大大細細。

Lán 學 物理ê, 學 無透, che lán 無才調分析, 計算, 也就無法度理該chit ê 現象產生ê 理由, 條件, 也無可能解說hông thiaⁿ。Kan-ta 知影 水面張力, 內凝力, 地球引力 有關係niâ。

當然, chia-ê 水珠, m̄是出 tī lán 人身軀ê 症頭, chit-kú, lán Formosa真罕得 看tio̍h 出水珠ah。也有人講 出phia̍h-á, nā 人 出phia̍h-á, 也 kài 費氣, 講 bōe-sái 見風, bōe-sái khàng, bōe-sái 抓, 也bōe-sái 洗身軀, 驚 水珠破, 留水珠痕, chi̍t 粒chi̍t 粒 tio̍h bái。 Lán sòe-hàn pat 出過, m̄-koh hit ê 經驗過程 lóng 完全 無印象ah。Koh 講, 看tio̍h 別人gín-á teh 出, 厝內ê gín-á tio̍h kín 趕去 ù, hō͘ in khah 早 出, khah 早 好, chhiūⁿ lán an-nî chá tio̍h 恢復完全, 也 bōe 記得半絲, án-ni siōng 好。講見風ē án-chóaⁿ, 我mā bōe記得ah。

所致, 有人chia̍h khah chōe 歲 chiah leh 變化行放, tio̍h ē hông 講: chia̍h 老chiah leh 出phia̍h-á。M̄ 是好話。以早, 人 看 chit ê 症頭, 普通 chhit kang 至 十kang tio̍h ē 好ah, 過, 後pái,chi̍t 世人 òe tio̍h, mā lóng bōe koh 出。 Ah nā khah chōe 歲chiah 出 tio̍h kài 費氣。Phah算, 人 khah 大--sió-khóa tio̍h 無閒做 sit, tio̍h 出外, bōe-tàng 顧 kah 周至, 定著 留疤跡,留khî, 算--起來, án-ni 人tio̍h 破相ah。




2015年8月30日 星期日

liáu-kái

Lán 漸漸 了解, 台語界 那ē hiah-chōe 人, 尤其khah 有歲ê  sī-tōa, kap leh 學校做 教師ê 人, 參加台語聚會ê 時lóng 顧ka-kī 講, 無beh 聽人講, 也bōe 去 買 lán 新人寫ê,新編 ê 台語 雜誌, lán chiām-chiām tio̍h 諒情。

頭起先, lán chiah-ê 做白工ê人, 加減 oàn-chheh, 加減講--kóa, mā 無siáⁿ ké-pìⁿ。In khah 對重ê 所在, iah是leh 教材án-chóaⁿ 補,án-chóaⁿ 教, 無心chiâⁿ 去 寫 kóa mn̍gh-kiāⁿ。教材內底ê 來容 tio̍h hō͘ in 頭殼mo͘h leh 燒 ah。欠缺對 台語 專業ê自信, koh m̄願老老實實去讀書。 無, tio̍h是堅持對hit 幾字ê 見解, tio̍h 當做ka-kī gōa 台語專家, sí m̄ pìⁿ。

Koh-khah 免講 叫in 學 台語羅馬字, lán 逐年 去閱卷, lóng mā án-ni 10 ê 看有 1 ê liú-lia̍h-ê 無。逐年lioh, 來考認證ê 人 kám m̄-chai tio̍h tha̍k 羅馬字?Che siáⁿ-mih 意思?完全無khòa-ì 羅馬字 to̍h tio̍h ah。 Koh 教育部一直kā 羅馬字當做注音, iah 是beh 用 無人用ê 死人骨頭字。Khah 讀 mā 是俗語, 諺語, 成語,癖字。Hiah-ê mn̍gh-kiāⁿ 有 siáⁿ人the̍h 來做文章? 汝beh án-chóaⁿ 加強汝ê 認捌, 加深汝ê 語感, 培養汝ê 感情?

Lán 講了解, 是án-ni, lán siá 無sáⁿ 人 ē 來讀, 讀ē 了ê lú 少, 讀了 有回應ê koh lú 少。Lán ka-kī kám 有 去 讀 別人ê文章, 有 lán kám 有 回應, mā 罕罕ah, lán 驚kâng chhek-tio̍h 人ê 意思。Lán 台語人mā kah he 強國人kâng-khoán, 有 1 粒 真 脆ê 玻璃心lah。

為tio̍h 真久 無人聽i 講話, 著急 煩惱, 變做 厚話se̍h-se̍h念, án-ni lú 無人 beh 聽, i lú 著急, án-ni 惡性循環。 著急beh 講話, 發表, m̄-chai ka-kī ê 知識 停tī 50 tang 前 ê 菜市á, che 有價值。M̄-koh, 汝m̄-tio̍h 先聽人講, 人 nā m̄捌, 汝chiah kā i tiám-tuh, 汝無聽人講, kan-ta koh kā 人知ê 重講1 pái, án-ni, 人是chun-chhûn 汝歲頭, 身份 niâ, kā汝 o-ló, 鼓舞, m̄-sī 汝ê 意見, 想法khah 好 lioh。

也是, 官方無下資源, 工夫落去做 在地普查(field stduy), chiah hō͘ lán 也m̄敢 kā chiah-ê 人發表ê 人生經驗 看輕, 總--是, tio̍h-ài 互相交流, 吸收, 增長 ah! Án-ni chiah 通 kā lán 欠缺, lán 無看tio̍h ê 補足ah, 也thang hùn 闊 lán ê 視野kap 經歷 ah. Án-ni kám m̄-sī 真好?

人 在 世間, 唯一thang 做ê, 就是 改變 ka-kī 對世界 ê 看法 niā-niā。

2015年8月28日 星期五

chhiú-pió

Lán khah ài, 也 khah 慣勢 褂手錶á,chit-má 人人 lóng chah 智慧形手機á,lán iah是bōe 慣勢。Kah 自排,手排ê 號名相像bōe 慣勢。頭1項, 智慧是伊, m̄是lán,有真chōe lán m̄ ài ê 功能畫面, 伊 也lóng 有,koh bōe tiau chit. Koh chit ê 名, smart,應當 bōe-sái kap wisdom sio 比並。巧 khah ha̍h,智慧 khah 好聽, m̄-ku siuⁿ 膨風,khah sêng 自作聰明。

所有ê 手機á, lóng 有 時間錶,3 種 功能,所致, 褂手錶á ê 人 lú 來lú 少 ah。 Che kah chit-má 講 台語 ê 人數, 真sêng, 無的確 若去研究, koh ē-tang 發現 chiah-ê lâng tio̍h 是 hiah-ê 人, 重疊性足 koân leh。Nā án-ni, 也 是 台語人tòe bōe-tio̍h 時代 ê 一步證明。 講著也心酸。

台語人追求正字, 正音 m̄知gōa 久ah, che 事實是大教授該煩惱ê tāi-chì,是講普遍困擾中小學ê 母語教師。Lán 想講,小學應當tio̍h 教hō͘ gín-á ē-hiáu 寫 ka-kī 講ê 話 tio̍h 好,無的確tio̍h 寫he 連大學教授都leh 煩惱 ê 字。Koh, 不時創造新字,實在真蹧躂人。Ah nā 學了拼音書寫,先kā beh 講ê 寫會tio̍h 音, 別人也唸 會正確, án-ni m̄-tio̍h 好 ah,koh 也有電腦辭典thang 查,koh ē-sái kō͘ 唸ê 去問--人,汝若kō͘寫-ê, 連 chhùi-phóe 汝都m̄知 beh án-chóaⁿ 寫,án-chóaⁿ 唸。


是講有人較樂觀, in 認為, 教育nā 普遍落去,he lóng m̄是 問題。 M̄-koh, lán看 tio̍h 台灣ê 國語kap 英語教育, kám 無普遍, koh 人人 put 金á 去學 leh。 結果án-chóaⁿ?Tak-gê 知知leh。Tio̍h 是較巧ê gín-á 來 學 mā pìⁿ tòng-gōng。Koh 免講kah 講,寫母語是基本人權chiah-ni̍h-á 抽象ê 觀念。
--------------------------------------------------------------------

Hoa Bo̍k-lân

木蘭代父從軍去,戰事久久m̄ 清。有1 日,木蘭he 來洗, 致使失力人bōe精英,koh 戰線 戰事激烈,人bōe kham-tit soah hūn--去。

伊 人精神 ê 時,發見人已經teh 醫療帳內,醫生kā i 講:

汝精神ah,汝已經 hūn 2 日ah,我 欲 kā 汝講, 汝人無gōa大傷痕。因為,汝 ê 鳥á tī 大戰 ê 時,去 hō͘ 對敵 phut 斷去,khang-chhùi ê 血lóng 流bōe 止 。Gún kā khang-chhùi thīⁿ 起來, 血 總算 止 ah, 汝 也 精神ah。

木蘭聽了, 隨koh hūn--去。

2015年8月27日 星期四

chhùi-phòa

Kán有人 án-ni ? 睏kah 天光, chhùi齒 黏 chhùi唇, 喙 開, 皮tio̍h liù, soah 破皮,kàu chit-kú 3 kang, beh án-chóaⁿ 好? 半暝leh 睏 伊 to̍h 會 koh 黏, koh 拆, m̄-niā chi̍t pái niā-niā, siōng無 3 pái lóng thiàⁿ kah 精神。 慘!也 好笑。

kì-liām-phín

chit-chūn, khòaⁿ--tio̍h che kì-liām-phín, siūⁿ-kóng, kám chiah kiàn-kó͘?Tâi-gí kài 95 % ê mn̍gh-kiāⁿ lóng án-ni。

21 sè-kí ah, chòe Tâi-gí ê lâng iā kòe 50 hòe khí-khì, 1 thâu kiaⁿ in ka-kī ê keng-giām, kám-chêng chiām-chiām siau-sit, bô khì, iā hoan-ló tióng-pòe ê thoân-thóng bē-ti̍t thoân-sêng, tek-khak kan-khó͘ peh-pak。1 thâu sin kho-ki, sin sè-kài sin bûn-bêng tòe bōe hiah óa, kiông-kiông beh hông piaⁿ āu-piah khì. Phah-sǹg án-ni iā  chin kiaⁿ-hiâⁿ.

Chóng-kóng chi̍t kù, siā-hōe chú-le̍k, tiong-liân, chheng-liân, chu-kim, bûn-hòa chu-pún,  poah lâi chòe  Tâi-gí ê thài chió thài chió ah.  Bē-su  soa-bô͘ tán bô hō͘-chúi, kú-kú chiah 1 pái sap-á hō͘ án-ni。
Koh cheng-sè chiah bái, Lán Tâi-gí mā iah-sī beh sí m̄ tn̄g kun. Chin jūn-miā to̍h-tio̍h.

Koh ū-lâng kóng seng-seng-bia̍t-bia̍t sī chèng-siông ê gí-giân hiān-siōng。Lán tio̍h m̄-sìn。Án-chóaⁿ chèng-siông?Tâi-oân Tâi-gí cho̍k-kûn siau-sit sǹg chèng-siông? Pòaⁿ sè-kí niâ tio̍h bia̍t-bông sǹg chèng-siông ê gí-giân piàn-hòa ?

2015年8月26日 星期三

chhit-jī-á

七字四句有規矩,無人牽抾毋知機,
chhit-jī sì kū ū kui-kí, bô-lâng khan-khioh m̄-chai ki,
初步鬥句著抾字,平仄押韻那做詩。
chho͘-pō͘ tàu-kù tio̍h khioh jī, piâⁿ-cheh ah-ūn ná chòe si.
----------------------------------------------
七字歌仔捎來唸,唸thàu袂薟也會鹹,
chhit-jī koa-á sa lâi liām, liām thàu bōe hiam iā ē kiâm
歌仔漢字讀也忝,大字欲識著逼籤。
koa-á hàn-jī tha̍k iā thiám, tōa jī boeh bat tio̍h pek chhiam
-----------------------------------------------
閣有科技一新樣,輕鬆加持寫文章,
koh ū kho-ki chi̍t sin-iūⁿ, khin-sang ka-chhî siá bûn-chiuⁿ
歌仔 C D放咧唱,聽久心內通做場。
koa-á CD pàng leh chhiùⁿ, thiaⁿ kú sim-lāi thang chò-tiûⁿ
---------------------------------------------
線頂辭典著捷用, 字句知識勻條傾
sòaⁿ-téng sû-tián tio̍h chia̍p ēng, jī-kù chai-bat ûn-liâu khêng
傾久汝著成gâu揀,較贏四界問先生
khêng kú lí tio̍h chiâⁿ gâu kéng, khah iâⁿ sì-kè mn̄g sian-seng

報厝 pò-chhù

報厝 ê 圖
gín-á 時 tiāⁿ-tiāⁿ sńg, che 叫做 報厝。 


1. ài 先 塗kha 畫 像 án-ni ê 圖。1 格 差不多 1尺 闊。
2. koh ài 畫 1 條 線, ài 離 khah 開 leh。10 尺起去, 在人。Koh ta̍k 人lóng去khioh ka-kī beh 用ê 石頭。
3. 開始sńg:
a. 先報 順序, 每1 ê 人,輪流 khiā hit 條線後壁, 面ǹg 有厝chit pêng ê tó-péng 向。kā 石頭 khian ǹg 厝 lih。 比 看 誰khah 近, 誰 khah 遠。條件, 石頭 ài khian 入去 厝內,nā khian ji̍p 天空 mā 有 算。
b. 開始,ài 按照格á ê 順序 報石頭,kâng款khiā 線後,chit 時 面ē-sái ǹg 厝,報--tio̍h, ta̍k 格人 ài 去,回 巡 1 pái, 1 keh kan-ta ē-sái 1 枝kha 去 踏,天空m̄免, 有 ka-kī 石頭 hit 格bōe-sái 踏。
c. nā 無順利,tio̍h-ài 換人。
d. 若 順利, hit 人 ē-sái 一直 升--起lih,一直kàu 天空。
e. kàu 報kah 第8 格了,巡完。伊 tio̍h ē-sái 報厝佔格á。伊ài 轉來 線後,kah 報 順序ê 時 kâng-khoán, 面ǹg 有厝chit pêng ê tó-péng 向。 報厝。 若 伊 ê 石頭 有落tī 厝內 toh 1 格, hit 格 tio̍h 變 伊ê 厝。 伊 後pái 巡 ê時, tio̍h ē-sái 雙kha 踏。hit 格 了後 別人tio̍h bōe-sái 踏。 Koh 後pái[程序 b], m̄免 報 chit 格ah。

按呢, 一直 sńg 落去, kàu 無法度 koh 報 為止。有人會khah 早 無法度 報, 伊tio̍h-ài 認輸。



跳格á ê 圖
但 跳格á, gún ê sńg 法 是 án-ni:
畫格á, 像 正pêng án-ni,幾格無限定。也有人kō͘ 樓梯 khat-á。
1 kái 2 ê 人sńg, khiā 雙頭, 揚拳[iâng-gián], 看 輸贏, 贏ê hoah 跳, 2 人 lóng 跳 去 別格。但 跳去橫iah是 直 kâng chōa,hit ê iâng-gián 輸ê人tio̍h 輸去ah。
踏tio̍h 格á 線 mā 算輸。

hiān-si̍t

      Sì goe̍h cha̍p-la̍k, lán thàu-chá ba̍k-chiu peh kim, oa̍t-thâu khòaⁿ piah téng ê sî-cheng, cha̍p tiám cha̍p-gō͘ hun, chhoah chi̍t-ē t...